कारोबारमा आत्मविश्वास गुमेको वर्ष

काठमाडौ, पुस १७ - बैंकिङ प्रणाली, सेयर बजार र घरजग्गाले गएको वर्ष कम्तीमा एउटा साझा समस्या भोगे- विश्वासको संकट । साधारणतया ठूलै क्षतिपछि देखिने विश्वासको संकट नेपालमा भने केहीअघि नै देखियो । यसको कारण थियो नियमकले बजारमा गरेको हस्तक्षेप । 

के्हिी बैंक तथा वित्तीय संस्थामा समस्या देखिएपछि अन्यमा पनि सर्वसाधारण पैसा राख्न डराउनु, सेयरमा लगानी गरे डुबिन्छ भन्ने धारणा हुनु र घरजग्गाको मूल्य घट्छ भनेर पर्खनु विश्वासको संकटका उदाहरण हुन् । आशंका हटेर सर्वसाधारणमा आत्मविश्वास नआएसम्म कुनै पनि क्षेत्रमा सुधार सम्भव हुँदैन ।

बैंक तथा वित्तीय संस्थामा देखिएको विश्वासको संकट हटाउनका लागि केन्द्रीय बैंकले चालेका कदमपछि सुधार देखिन सुरु भएको छ । तर अन्य दुई क्षेत्रमा भने खासै सुधार भएको छैन ।

अर्थतन्त्रमा वित्तीय संकटलाई एक चक्रका रूपमा लिइन्छ जसको समयअनुसारको आकार हुन्छ ।  उच्च स्थानबाट अर्थतन्त्रका विभिन्न सूचक घटेर पिँधमा पुग्छन् र पुनः बढेर माथि जान्छन् । सबैभन्दा तल सूचक रहँदा सर्वसाधारणमा विश्वासको संकट सबैभन्दा बढी देखापर्छ ।

गत वर्ष केही बैंक तथा वित्तीय संस्थाका पदाधिकारीले गरेको अनियमितता बाहिर आएर 'बैंक रन' भएपछि सर्वसाधारणले विश्वास गुमाउन पुगे । यस्तो अवस्थामा सुधार ल्याउनका लागि राष्ट्र बैंकले लिएका विभिन्न नीतिमध्ये निक्षेप बिमाले सबैभन्दा बढी काम गरेको छ । परिणाम बैंकिङ क्षेत्रमा रकम -तरलता) बढ्न थालेको छ । तथ्यांकबाट पनि यसको पुष्टि हुन्छ । ०६६ असारदेखि एक वर्षमा वाणिज्य बैंकको निक्षेप ९ प्रतिशतले बढेको छ । त्यसको एक वर्षपछिको वृद्धिदर ५ प्रतिशतमा झरेको छ ।

सेयर बजार र घरजग्गामा भएको लगानीमा जोखिम देखेपछि राष्ट्र बैंकले गरेका नीतिगत परिवर्तनका कारण दुवै क्षेत्र सुस्त भएका छन् । सुधारका लागि विभिन्न प्रयास जारी रहे पनि सर्वसाधारणले ढुक्क भएर लगानी गर्ने अवस्था आइसकेको छैन । अन्य मुलुकका नियामकजस्तै राष्ट्र बैंकले पनि 'ठप्प' बनाएर 'खुकुलो' गर्दै लैजानी नीति लिएको छ । यसको पुष्टि पछिल्लोपटक सेयर र घरजग्गा क्षेत्रमा थपिँदै आएको सुविधा र बैंक वित्तीय संस्थाको संस्थागत सुशासनमा गरिएको कडाइले पुष्टि गर्छ ।

सेयर बजार सुधारका लागि लिइएका नीतिले यस वर्ष पनि सर्वसाधारणलाई आकषिर्त गर्न सकेन । २०११ को पहिलो कारोबारमा नेप्से परिसूचक ४ सय ६२ बिन्दुमा थियो । एक वर्षमा यो १ सय ४६ अंकले घटेको छ । वर्षको अन्त्यमा यो ३ सय १६ बिन्दुमा छ । विश्वास संकटको परिणाम प्रारम्भिक सेयर निष्कासनमा समेत देखा पर्‍यो । सयौं गुणा बढी आवेदन पर्ने प्रारम्भिक सेयर निष्कासनमा यस वर्ष आवश्यकताभन्दा कम आवेदन परेको घटना पनि देखिए । 'सुधारका प्रयास भए पनि बजारमा आत्मविश्वास आइसकेको छैन,' विश्लेषक रवीन्द्र भट्टराईले भने, 'अघिल्लो वर्षको निरन्तरताजस्तै देखिएको छ ।'

सरकारले देखाएको चासो र राष्ट्र बैंकले चालेका कदमबाट बजारमा स्थिरता आएर सुधारउन्मुख भएको

उनी बताउँछन् ।

संस्थागत लगानीकर्ताको दायरा फराकिलो बनाउनुका साथै ऋण सहज बनाएकाले बिस्तारै सेयर बजारमा पनि विश्वास फिर्ने विश्लेषक बताउँछन् । २०६०/०६१ को समयको मूल्य बराबरीमा आइसकेकाले खरिद गर्ने समय आएको भट्टराई बताउँछन् । तर बैंक तथा वित्तीय संस्थाको उच्च ब्याजदरका कारण लगानीकर्ता अघि सर्न सकेका छैनन् ।

घरजग्गा व्यवसायमा पनि उस्तै अवस्था छ । दुई वर्षअघिसम्म सुनजस्तै दिनदिनै नयाँ मूल्य तोकिने घरजग्गा क्षेत्रमा लगानी गरेका अधिकांश समस्यामा छन् । अवास्तविक वृद्धिपछिको 'करेक्सन' पर्खिरहेका खरिदकर्ताका कारण बजार सुस्त भएको छ । 'ग्राहकमा आत्मविश्वास छैन,' घरजग्गा व्यवसायी मिनमान श्रेष्ठ भन्छन्, 'सरकार र राष्ट्र बैंकले ध्यान नदिए अबका दिन अझ घातक देखिनेछ ।'

बैंकिङ क्षेत्रप्रतिको आत्मविश्वास सर्वसाधारणमा फर्किसके पनि घरजग्गा र सेयरमा भने अझै समय लाग्ने निश्चित छ । दुवैलाई असर गरेको बैंकको ब्याजदर कम नभएसम्म लगानीकर्ता आकषिर्त हुने छैनन् । रेमिटेन्स आउने क्रम बढी रहँदा पनि दुवै क्षेत्र सुस्त रहनुले सरकारबाट थप नीतिको अपेक्षा ग्राहकमा रहेको प्रस्ट हुन्छ । घरजग्गा क्षेत्रमा लगानी बढाउनका लागि कर छुटलगायतका प्रावधान र सेयर बजारमा संस्थागत लगानीकर्ता नभित्र्याएसम्म सर्वसाधारणको आत्मविश्वास नबढ्ने देखिएको छ ।