पैसा बैंकमै थुप्रियो

काठमाडौं, मंसिर २८ - आर्थिक वर्षको पाँच महिनासम्म वाणिज्य बैंकहरूमा थप ५६ अर्ब रुपैयाँ जम्मा भएको छ । यो अवधिमा लगानी भने २१ अर्ब रुपैयाँ मात्र बढेको छ । जम्मा हुने रकम बढ्दै गएका बेला त्यही दरमा लगानी बढ्न नसक्दा बैंकको नाफा घट्नुका साथै निजी क्षेत्रको वृद्धिदर र अर्थतन्त्रमा समेत असर पर्ने देखिएको छ ।  

मंसिरको तेस्रो सातासम्म वाणिज्य बैंकहरूको निक्षेप -खातामा जम्मा रकम) ७ खर्ब ४३ अर्ब रुपैयाँ र कर्जा लगानी ५ खर्ब ४२ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । असार अन्तिम साता निक्षेप ६ खर्ब ८७ अर्ब र कर्जा ५ खर्ब २१ अर्ब रुपैयाँ थियो । डलरको भाउ बढेकाले रेमिट्यान्समा सुधार र पर्यटन क्षेत्रबाट हुने आम्दानी बढेपछि बैंकमा जम्मा हुने रकम पनि बढेको हो । वाणिज्य बैंकले पुस मसान्तसम्ममा कर्जा निक्षेप अनुपात ८० प्रतिशत कायम गर्नुपर्ने व्यवस्थाका कारण पनि निक्षेप बढेको हो । कर्जा निक्षेप अनुपात बैंकमा जम्मा भएको रकम र त्यसबाट गरिने लगानीको अनुपात हो ।

लगानीको नयाँ क्षेत्र फेला पर्न नसक्नु र भएको समेत खुम्चँदै गएपछि पैसा बैंकमै थन्किने क्रम बढेको हो । गतवर्षसम्म देखिएको तरलता अभावका कारणसमेत बैंकले ढुक्क भएर लगानी गर्न सकेका छैनन् । 'पछिल्लो समय तरलता (लगानीयोग्य पुँजी) मात्र बढेको छ,' लुम्बिनी बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत शोभनदेव पन्तले भने, 'लगानी गर्ने क्षमतामा वृद्धि हुन सकेको छैन ।' बैंकहरूले थपिएको रकम कर्जा निक्षेप अनुपात मिलाउन प्रयोग गरिरहेको हुन सक्ने उनले जनाए । 

मंसिरको तेस्रो साता मात्रै वाणिज्य बैंकको निक्षेप ७ अर्ब रुपैयाँले बढेको छ । मंसिर १६ मा ७ खर्ब ३६ अर्ब रुपैयाँ निक्षेप रहेका वाणिज्य बैंकमा मंसिर २३ मा उक्त रकम ७ खर्ब ४३ अर्ब रुपैयाँ पुगेको हो । यही अवधिमा लगानी भने २ अर्ब रुपैयाँले मात्र बढेको छ ।

केही वर्षदेखि सरकारले समयमै बजेट ल्याउन नसक्दा ठूलो रकम सरकारी ढुकुटीमै थन्किने गरेको थियो । यसले बैंकिङ क्षेत्रमा तरलता अभाव हुन्थ्यो । यस वर्ष भने समयमै बजेट आएर वाणिज्य बैंकमा तरलता रहे पनि कर्जा नबढेपछि निजी क्षेत्रले अर्थतन्त्रमा दिने योगदानमा असर पुग्ने देखिन्छ ।

बैंकहरूको सबैभन्दा ठूलो ग्राहक निजी क्षेत्रमा पनि अपेक्षित लगानी बढ्न सकेको छैन । ऊर्जा अभाव, श्रम समस्या र ऋणको उच्च ब्याजदरलगायत कारणले उद्योगबाट कर्जाको माग आउन नसकेको हो । 'भएकामा समस्या देखेपछि नयाँ उद्योग कोही खोल्न चाहँदैनन्,' उद्योग वाणिज्य महासंघका उपाध्यक्ष प्रदीपजंग पाण्डेले भने, 'यस्तो अवस्थामा बैंकले कहाँ लगानी गर्ने ?' लोडसेडिङ, महँगो डिजेल, हडताल, बन्द र सिन्डिकेटलगायतले निजी क्षेत्रलाई आक्रान्त बनाएको उनी बताउँछन् । 'व्यवसाय गर्न चाहिने खर्च कहाँ पुगी सक्यो,' उनले भने, 'नीति नियमअनुसार काम नभएसम्म समस्या देखिइरहन्छ ।'

निक्षेप बढ्ने तर लगानी नबढ्ने अवस्था लामो समय रहे सबैभन्दा पहिलो असर बैंकको नाफामा पर्ने अर्थशास्त्री केशव आचार्यले बताए । 'यस्तो अवस्था रहिरहे बैंकको सञ्चालन खर्च बढ्छ र नाफा घट्छ,' उनले भने, 'यसको दीर्घकालीन असर भने अर्थतन्त्रमा देखिन्छ ।'

लगानी वृद्धि नहुँदा आर्थिक क्रियाकलापदेखि रोजगारीसम्म असर पुग्न सक्ने उनी बताउँछन् । 'आर्थिक संकटपछि अमेरिकामा पनि सरकारले खर्च गर्ने तर बैंकले नगर्ने अवस्था देखिएको थियो,' उनले भने, 'बैंकको आत्मविश्वासमा कमी आएर पनि यस्तो हुन सक्छ ।' यसले पुँजी पलायनको खतरासमेत बढ्न सक्ने उनी बताउँछन् । 'अनौपचारिक क्षेत्रमा हुने कारोबार बढेर पनि बैंकिङमा असर गरेको हुन सक्छ,' उनले भने ।

घरजग्गा क्षेत्रमा आएको समस्याका कारणले बैंकको लगानीमा आत्मविश्वास कम भएको हुन सक्ने अनुमान छ । 'सीमाभित्रै रहेर लगानी गरेका बैंकको पनि घरजग्गा क्षेत्रबाट आउनुपर्ने ब्याज र साँवामा समस्या देखिएपछि थप लगानी गर्न असहज भएको हुन सक्छ,' पन्तले भने । वाणिज्य बैंकले १ खर्बको हाराहारीमा घरजग्गा क्षेत्रमा लगानी गरेको अनुमान छ । कृषि क्षेत्रका लगानीमा प्रोत्साहन लिने नीति केन्द्रीय बैंकले लिए पनि बैंकहरूले इच्छा देखाएका छैनन् । 'व्यावसायिक रूपमा ठूला योजना नआएसम्म कृषिमा लगानी बढाउन सकिँदैन,' एक बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृतले भने, 'सानो रूपमा जान सम्भव देखिँदैन ।'