दस कम्पनीको मूल्य बजारको आधा

काठमाडौ, भाद्र १३ - नेपाल स्टक एक्सचेन्जमा रहेका सेयरको कुल मूल्य (बजार पुँजीकरण) को आधाभन्दा बढी भाग १० वटा कम्पनीको नाममा छ । सेयर बजारमा सूचीकृत कम्पनीको सेयर संख्यालाई सोही कम्पनीको प्रतिसेयर मूल्यले गुणन गर्दा सम्बन्धित कम्पनीको पुँजीकरण निस्कन्छ । सबै कम्पनीको पुँजीकरण जोड्दा समग्र बजारको पुँजीकरण आउने गर्छ ।

सूचीकृत कम्पनीको संख्या २ सय ७ हुँदा पनि १० ठूला कम्पनीले बजारलाई गति दिइरहेका छन् । पुँजीकरणका आधारमा १० ठूला कम्पनीभित्र ७ वाणिज्य बैंक, दुई जलविद्युत् र एक सञ्चार कम्पनी परेका छन् । यी कम्पनीको पुँजीकरण बजारको ५६ दशमलव २६ प्रतिशत भएको छ । गत आर्थिक वर्षको अन्तिम दिन २ सय ७ कम्पनीको बजार पुँजीकरण ३ खर्ब २३ अर्ब रुपैयाँ थियो । जसमध्ये १० ठूला कम्पनीको पुँजीकरण १ खर्ब ८१ अर्ब रुपैयाँ पुगेको थियो ।

थोरै कम्पनीले बजार पुँजीकरणको ठूलो भाग लिएपछि परिसूचकमा छिटो उतारचढाव हुनका साथै जोखिम बढ्ने गर्छ । 'ठूलो पुँजीकरण भएका कम्पनीको सेयर मूल्यमा देखिने सामान्य परिवर्तनले पूरै परिसूचकलाई असर गरिरहेको छ,' सेयर बजार विश्लेषक रविन्द्र भट्टराईले भने, 'यस्तो हुनाले सामान्य परिवर्तनमा पनि पूरै बजारमा उतारचढाव देखिने र जोखिम बढ्ने गर्छ ।' बजार पुँजीकरणले सर्वसाधारणको कम्पनीप्रति रहेको विश्वास पनि देखाउँछ । यसअनुसार १० वटा कम्पनीमा सेयर लगानीकर्ताले सबैभन्दा बढी विश्वास गरेको स्पष्ट हुन्छ । २०६८ असार ३० को तथ्यांकअनुसार कुल बजार पुँजीकरणमा नेपाल दूरसञ्चार कम्पनी १९ दशमलव ४३ प्रतिशत अंश छ । २ देखि ८ नम्बरसम्म वाणिज्य बैंक छन् । जसमा स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंक, नबिल बैंक, नेपाल इन्भेस्टमेन्ट बैंक, हिमालयन बैंक, एसबिआई बैंक, एभरेस्ट बैंक र बैंक अफ काठमाडौं छन् । बजार पुँजीकरणका आधारमा ९ औं स्थानमा बुटवल पावर कम्पनी र १० औंमा चिलिमे हाइड्रो पावर कम्पनी छन् ।

सेयर बजारमा आइरहने उतार चढावको एक कारणका सीमित कम्पनीले ठूलो बजार पुँजीकरणलाई लिन सकिने विश्लेषक बताउँछन् । 'समूह नभएर एउटा कम्पनीको मात्र सेयर मूल्यमा परिवर्तन आउँदा पनि परिसूचक घट्ने वा बढ्ने गरेको देखिन्छ,' स्टक ब्रोकर्स सोसिएसनका अध्यक्ष अञ्जनराज पौडेलले भने, 'कम्पनीको संख्या धेरै भए पनि बजारमा केही ठूला बाहेकको प्रभाव न्यून छ ।' थोरै कम्पनीको भागमा धेरै पुँजीकरण भएपछि बजारमा चलखेल गर्न पनि सजिलो हुने गरेको छ । केही कम्पनीको सेयरमा अस्वाभाविक वृद्धि ल्याउने बित्तिकै परिसूचकमा सुधार देखिने सम्भावना धेरै रहन्छ । 'युरोप, अमेरिका र जापानको बजार हेर्ने हो भने १० ठूला कम्पनीको बजार पुँजीकरण कुलको तुलनामा २० देखि २५ प्रतिशत मात्र हुने गर्छ,' भट्टराईले भने । यसबाहेक नेपाल स्टक एक्सचेन्ज बजार पुँजीकरण निकाल्ने प्रक्रिया पनि गलत भएको भट्टटराई बताउँछन् । 'हामीकहाँ साधारण र प्रवर्द्धक दुवैको पुँजीकरण एकै ठाउँमा जोड्ने गरिन्छ,' उनले भने, 'अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा यस्तो हुँदैन ।' दुई प्रकारका सेयरलाई एकै स्थानमा राखेर हिसाब गर्दा बजारको वास्तविक तस्बिर नआउने उनी बताउँछन् ।