स्वघोषणा गरेर एक हजार डलरसम्म विनिमय दरमै साट्न सकिने

काठमाडौ, श्रावण २५ - विदेशी मुद्राको स्रोत खुलाउन नसकेर गैरकानुनी रूपमा पैसामा साटी रहनुभएको छ भने तपाईको समस्या समाप्त भएको छ । राष्ट बैंकले १ हजार अमेरिकी डलरसम्मको रकम तोकिएकै विनिमयदरमा स्वघोषणा गरेर साट्न सकिने व्यवस्था गरेको छ ।

वाणिज्य बैंक र विकास बैंकमा यस्तो सुविधा लिन सकिने व्यवस्था राष्ट्र बैंकले गरेको हो । 'यो सुविधाले पर्यटन क्षेत्रमा काम गरेर टिप्स कमाउने र विदेश आएर आफन्तले दिएको पैसा साट्न सजिलो हुने छ,' राष्ट बैंक स्रोतले भन्यो, 'धेरैलाई कानुन थाहा नभएर गैरकानुनी रूपमा साट्ने क्रम बढेको थियो ।'  

यस्तो व्यवस्था नहुँदा स्रोत खुलाउन नमिल्ने गरी आर्जन भएको विदेशी मुद्रा अनौपचारिक क्षेत्रमा कम दरमा साट्ने क्रम बढेको थियो । यसले औपचारिक क्षेत्रमा रकम नआउने समस्या बढिरहेको थियो । 'यो व्यवस्थाको मुख्य उद्देश्य औपचारिक क्षेत्रमा विदेशी मुद्राको कारोबारलाई ल्याउनु हो,' स्रोतले भन्यो ।

साट्न चाहने व्यक्तिले मुद्राको प्रकार, संख्या, विनिमय दर, कारण र स्रोतबारे संक्षिप्त जानकारी दिने फारम भर्नुपर्ने छ । सटही सुविधा लिन पहिचान खुल्ने प्रमाणपत्र र नक्कली भए फिर्ता लिन सर्त मान्नुपर्ने छ । यस्तो रकम विदेशी मुद्रामा खाता खोल्न वा भएको खातामा जम्मा गर्न भने नपाइने व्यवस्था छ ।

औपचारिक क्षेत्रमै कारोबार बढेपछि विदेशी मुद्रा आर्जनमा पनि वृद्धि आउने आस गरिएको छ । राष्ट बैंकको तथ्यांक अनुसार गत आर्थिक वर्षको ११ महिनामा ३ अर्ब ७७ करोड अमेरिकी डलरको विदेशी मुद्रा सञ्चिति छ । औपचारिक क्षेत्रमा कारोबार हुन थालेपछि वाणिज्य बैंक र विकास बैंकको विदेशी मुद्रा कारोबारमा पनि वृद्धि आउने देखिन्छ ।

राष्ट्र बैंक स्रोतका अनुसार मनी चेन्जरहरूले यस्तो रकम बाहिर देखाउने गरेका छैनन् । यसरी जम्मा भएको रकम अनौपचारिक व्यापार क्षेत्रमा लगानी भएको अनुमान गरिएको छ ।  न्यून मूल्याकंन गरी आयात गर्न प्रयोग हुन थालेपछि यस्तो व्यवस्था ल्याइएको हो । राष्ट्र बैंकले तोकेको प्रावधान उल्लंघन गरेर सटही कारोबार गर्नेलाई विभिन्न सजायको व्यवस्था छ । जसअनुसार बिगो जफत हुने, तीन वर्षसम्म कैद सजाय हुन सक्छ । गत आर्थिक वर्षमा प्रावधान पूरा नगरी कारोबार गरेकाले एक मनी चेन्जरलाई राष्ट्र बैंकले कारबाही गरेको छ ।

अनुगमन गर्न कठिन भएकाले राजधानीमा विदेशी विनिमयको कालोबजारी् बढ्दै गएको छ । पछिल्लो समय ठूलो संख्यामा चिनियाँ नागरिक अनौपचारिक क्षेत्रबाट अमेरिकी डलरको खरिदकर्ताका रूपमा संलग्न हुन थालेका छन् । विदेशी मुद्रा सटही केन्द्र (मनी चेन्जर), ट्राभल एजेन्सी र होटलहरूमा संकलन भएको विदेशी मुद्रा चिनियाँ नागरिकले विनिमय दरभन्दा बढी मूल्य तिरेर खरिद गर्ने गरेको विभिन्न निकायले गरेको अध्ययनमा देखिएको छ ।

प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सिआइबी) ले केही समयअघि उपत्यकामा मनी चेन्जरमा गरेको अनुसन्धानले संकलित विदेशी मुद्राको अधिकांश हिस्सा कालोबजारमा बिक्री गरेको देखाएको थियो ।