रोशन अधिकारी
काठमाडौ, जेष्ठ १६ - एक वर्षमा शान्तिनगरका राजबहादुर सापकोटालाई बैंकबाट ३ पटक एसएमएस आयो । घरकर्जा (होम लोन) लिएका उनको ब्याजदर तीनपटकमा ८ बाट साढे १२ प्रतिशत पुग्यो । उनले जस्तै ऋण लिएकाको ब्याजदर १६ प्रतिशतसम्म पुगेको छ । यसले निश्चित योजना र बजेटका साथ ऋण लिएका सर्वसाधारणलाई अत्याउन थालेको छ । ऋण लिँदा चुकाउनुपर्नेे ब्याजदर बढेपछि पैसा महँगिएको छ ।
कुनै समय बैंकहरूको नाफामा सबैभन्दा बढी योगदान दिने घरजग्गाको लगानी अहिले सबैभन्दा चेपुवामा परेको छ । 'साढे ७ देखि ८ प्रतिशत रहेको ऋणको ब्याजदर अहिले बढेर १६ प्रतिशत पुगेको छ,' जग्गा तथा आवास विकास संघका महासचिव मीनमान श्रेष्ठले भने, 'नयाँ ऋण १८ प्रतिशतमा मात्र पाइन्छ ।' घरजग्गामा मात्र नभएर अन्य उद्योगमा पनि चर्को ब्याजदरको असर उत्तिकै परेको उनी बताउँछन् । 'नाफा कमाउन नभएर साख जोगाउन मात्र व्यवसाय सञ्चालन भइरहेको छ,' उनले भने ।
यसरी ऋणको ब्याजदर बढाउन सबैभन्दा बढी कोष -बैंकहरूले लगानी गर्ने रकम) को लागतले असर गरेको छ । गत आर्थिक वर्षको ९ महिनामा २ देखि ९ प्रतिशतको हाराहारी रहेको कोषको लागत यस वर्षको सोही अवधिमा अधिकतम ११ दशमलव १९ प्रतिशतसम्म पुगेको छ । औसतमा हेर्दा गत आर्थिक वर्षको ९ महिनामा ५ दशमलव १३ रहेको कोषको लागत यस वर्षको सोही अवधिमा ८ दशमलव १४ प्रतिशत पुगेको छ ।
'ब्याजदर बढ्नुमा सबैभन्दा ठूलो योगदान कोषकोे लागत -कस्ट अफ फन्ड) को हुन्छ,' बैंक अफ एसियाका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत परशुराम कुँवर छेत्रीले भने, 'यसलाई तरलता अभावले बढाएको हो ।' यसबाहेक निक्षेप र अन्तरबैंक ब्याजदरले पनि यसलाई असर गर्ने उनी बताउँछन् । 'निक्षेप र कर्जाको ब्याजदरबीचको अन्तर -स्प्रेड) हाल ३ दशमलव ५ प्रतिशतको हाराहारी होला,' छेत्री भन्छन्, 'यसले पनि कोषको लागत बढाएको छ ।'
एकै प्रकृतिका खातामा फरक फरक ब्याजदर हुन थालेपछि राष्ट्र बैंकले यस्तो फरक २ प्रतिशतभन्दा बढी हुन नमिल्ने गरी निर्देशन दिएको छ । अधिकांश पुराना बैंकले यसलाई नयाँ आर्थिक वर्षबाट लागू गर्ने तयारी गरेका छन् । लागू भएपछि यसले पुराना बैंकको पनि पुँजीको लागत वृद्धि गर्ने भएको छ । 'यस्तो अन्तर कम गर्दा लागत स्वतः बढ्छ,' एक अर्का बैंकरले भने ।
बैंकहरूले सार्वजनिक गरेको तेस्रो त्रैमासिक विवरणअनुसार नयाँ बैंकको कोषको लागत सबैभन्दा बढी छ । नयाँ बैंकले सर्वसाधारणबाट निक्षेप लिँदा बढी ब्याज तिर्नुपरेकाले यो बढेको उनीहरू बताउँछन् । 'निक्षेपमा दिइने ब्याजदरका कारण उच्च भएको हो,' छेत्रीलेे भने, 'सबै प्रकारका निक्षेपमा नयाँ बैंकको धेरै ब्याज छ ।'
निक्षेपसँगै कर्जाको ब्याजदर पनि बढेको छ । कर्जामा बढेको ब्याजले बैंकहरूको ब्याज आम्दानी पनि बढाएको छ । बैंकहरूले सार्वजनिक गरेको तथ्यांकअनुसार गत वर्षको तुलनामा यस वर्षको ९ महिनामा १७ दशमलव ८८ प्रतिशत बढी ब्याज आम्दानी आर्जन भएको छ । यस वर्षको ९ महिनामा वाणिज्य बैंकले ब्याजबाट २२ अर्ब ४८ करोड रुपैयाँ कमाएका छन् । यो वृद्धिदरमा बढेको लगानीले पनि असर गरेको छ । वाणिज्य बैंकले चालू आर्थिक वर्षको ८ महिनामा ५४ अर्ब रुपैयाँ कर्जा लगानी गरेका छन् ।
वर्षभरि नै राष्ट्र बैंकले रिपो -सरकारी ऋणपत्र धितो राखेर राष्ट्र बैंकले दिने ऋण) मार्फत तरलता प्रवाह गरे पनि सहज अवस्था आई नसकेको बैंकर बताउँछन् । दोहोरो अंकमा रहेको रिपो दर र अन्तर बैंक ब्याजदरले बैंकहरूको लगानी गर्ने रकम महँगिएको छ । तरलता अभाव कम गर्न राष्ट्र बैंकले सातामा दुई पटक रिपो जारी गर्ने तयारी गरेको छ । बोलकबोलमार्फत बढी ब्याज तिर्नेलाई प्राथमिकतामा राखेर दिइँदै आएको रिपो निश्चित ब्याज तोकेर दिने तयारीसमेत भइरहेको छ । 'हामीले राष्ट्र बैंकलाई भारतमा जस्तै निस्चित ब्याजदर तोकेर रिपो जारी गर्न सुझाव दिएका छौं,' एक बैंकरले भने ।
रिपोमार्फत पर्याप्त तरलता प्रवाह भएपछि बैंकबीच हुने कारोबार -अन्तरबैंक) को ब्याज पनि घट्छ । यसले प्रत्यक्ष रूपमा ब्याजदर कम गर्न पनि सहयोग पुग्छ ।
कोषको लागत बढ्नाले सर्वसाधारणले मात्र सास्ती पाएका छैनन् । यसले बैंककै नाफालाई पनि असर गरेको छ । आर्थिक वर्षको ९ महिनामा वाणिज्य बैंकहरूले १० अर्ब ७९ करोड रुपैयाँ खुद नाफा कमाएका छन् । यो गत वर्षको तुलनामा ४ दशमलव ६५ प्रतिशत मात्र बढी हो । गत वर्ष यस्तो वृद्धिदर ६ दशमलव ७२ प्रतिशत थियो ।
