१ करोड ३ लाख बैंक खाता

काठमाडौ, माघ १८ - ६ वर्षभित्र बैंक खाता हुनेको संख्या १२ प्रतिशतले बढेको छ । राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार जनसंख्याको ३८ प्रतिशत बराबर बैंक खाता खुलेका छन् । एकै व्यक्तिले एकभन्दा बढी खाता खोल्न सक्ने भएकाले यो तथ्यांकले खाता हुने व्यक्तिको यकिन संख्या भने देखाउँदैन । २००६ मा विश्व बैंकले गरेको एक अध्ययनले मुलुकका २६ प्रतिशतसँग बैंक खाता भएको देखाएको थियो ।

०६९ पुससम्मको तथ्यांकअनुसार निक्षेप खाता संख्या १ करोड ३ लाख पुगेको छ । यो वाणिज्य बैंक विकास बैंक, वित्त कम्पनी र लघुवित्त विकास बैंकमा खुलेका खाता हुन् । 'विकासोन्मुख मुलुक र आर्थिक अवस्था हेर्दा खाता हुनेको संख्या ३८ प्रतिशत पुग्नु राम्रो हो,' एनआईसी बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत ससिन जोशीले भने, 'यो दक्षिण एसिया क्षेत्रमै राम्रो हो ।' राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता भाष्करमणि ज्ञवाली वित्तीय पहुँच अभिवृद्धि गर्ने नीतिका कारण सेवा विस्तार हुँदै गएको बताउँछन् । 'यो राम्रो वृद्धि हो,' उनले भने, 'धेरैले बैंकमा खाता खोल्न सिकेका छन् ।'

पछिल्लो ६ वर्षमा बैंक वित्तीय संस्थाको संख्या र शाखा विस्तारका कारण खाता हुनेको संख्या बढेको बैंकर बताउँछन् । यसका साथै रेमिट्यान्स आउने क्रम बढेपछि पनि बैंकमा खाता खोल्नेको संख्या बढेको हो । 'अनुमानअनुसारको वृद्धि हो,' जोशीले भने, 'एकै परिवारका फरक सदस्यले पनि खाता खोल्ने भएकाले विस्तार देखिएको हो ।' यसका साथै ख र ग वर्गका संस्था काठमाडौं बाहिर पनि बढ्नु र विदेश जानेको संख्याले पनि सहयोग पुर्‍याएको उनी बताउँछन् । 'कामदारका रूपमा बाहिर जानेको संख्या बढेपछि बैंकिङको पनि बानी बस्न सहयोग पुग्यो,' उनी भन्छन्, 'जसले यो वृद्धिमा सहयोग पुग्यो ।'

रकम राख्न बैंक वित्तीय संस्थामा खाता खोल्नेको संख्यामा सुधार आए पनि कर्जा लिनेको संख्या भने बढ्न सकेको छैन । राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार कर्जा लिने ग्राहकको बैंक खाता संख्या ७ लाख ६९ हजार मात्र छ । एकै परिवारबाट खाता खोल्ने धेरै भए पनि कर्जा लिने एक मात्र व्यक्ति हुने भएकाले यस्तो देखिएको जोशी बताउँछन् । 'यसका साथै हामीकहाँ कर्जा लिने संस्कृति बढेको छैन,' उनले भने, 'धेरै कन्जुमर लेन्डिङ र क्रेडिट कार्डको प्रचलन भएका मुलुकमा यस्तो खाता हुने बढी हुन्छन् ।' सेवाको पहुँच बढ्दै गए पनि ऋण लिने सहरी क्षेत्रमा बढी हुने र अन्य स्थानमा लघुवित्तबाट कर्जा लिने चलन बढेको उनले बताए । यसका साथै सजिलै ऋण पाइने भएकाले सहकारीबाट सेवा लिनेको संख्या पनि उच्च छ, जसलाई यो तथ्यांकले सामेल गरेको छैन ।

तीन वर्षको अन्तरालमा वाणिज्य बैंकले ६ सयभन्दा बढी शाखा विस्तार गरेका छन् । पुससम्म ३२ वाणिज्य बैंकको शाखा १४ सय ६० पुगेको छ । तीन वर्षअघि २६ वाणिज्य बैंकको शाखा संख्या ८ सय ५० थियो । राष्ट्र बैंकबाट अनुमति लिएका क, ख, ग र घ वर्गका वित्तीय संस्थाको शाखा संख्या ३० हजार ३६ पुगेको छ । यसको अर्थ एउटा शाखाबाट १० हजार ८ सय व्यक्तिले सेवा लिन सक्ने अवस्था छ ।

शाखा खोल्नका लागि राष्ट्र बैंकबाट अनुमति लिनुपर्ने व्यवस्था र त्यसमा रहेका प्रावधानले विस्तार बढेको हो । राष्ट्र बैंकले तोकेको १७ दुर्गम जिल्ला र काठमाडौं उपत्यका बाहिर एक/एक शाखा खोलेपछि मात्रै राजधानीमा शाखा खोल्न पाउने व्यवस्था छ, जसका कारण धेरै कारोबार हुने काठमाडौंमा शाखा खोल्न बैंक वित्तीय संस्थाले पहिला उपत्यका बाहिर शाखा संख्या बढाउनुपर्छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाको शाखा र खाता विस्तारसँगै डेबिट कार्ड प्रयोगकर्ताको संख्या पनि २२ लाख ३९ हजार पुगेको छ । तर क्रेडिट कार्ड उपभोग गर्नेको संख्या भने ३९ हजार मात्र छ । बैंक वित्तीय संस्थाले मुलुकभर ११ सय ८७ एटीएम सञ्चालनमा छन् ।