भारतमा सुनको भन्सार बढ्यो

काठमाडौ, माघ १० - भारतले सुनको भन्सार बढाएपछि नेपाली बजारमा अभाव चर्कने भएको छ । भन्सार वृद्धिपछि भारतीय बजारमा सुनको मूल्य बढ्ने हुँदा चीन हुँदै नेपाल भएर अवैध रूपमा निर्यात हुने सुनको माग थप बढ्ने छ ।

आन्तरिक व्यापारीले पनि नेपालमा भन्दा भारतमा मूल्य पाउने भएपछि अवैध निर्यातलाई नै प्राथमिकता दिने हुन्छन् । अवैध निर्यात बढेपछि मुलुकमा अभाव चर्किने सम्भावना देखिएको हो । यसले विवाहको सिजनमा उपभोक्ता थप मारमा पर्ने छन् । अहिले दैनिक ४० किलोसम्म माग भए पनि बैंकहरूले १५ किलो मात्रै आपूर्ति गरिरहेका छन् ।

अपुग सुन तोलामा २ हजार रुपैयाँसम्म थप तिरेर कालोबजारमा किनिरहेका छन् । व्यवसायीले उक्त रकम उपभोक्ता मूल्यमा जोड्ने हुँदा सर्वसाधारण समस्यामा परेका हुन् । सोमबार भारतले सुनको भन्सार ४ बाट बढाएर ६ प्रतिशत पुर्‍याएको छ । एक वर्षअघि २ प्रतिशत थियो । भारतको विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा नकारात्मक असर पर्न थालेपछि सरकारले सुन आयात निरुत्साहित गर्न यस्तो कदम चलेको हो । 'नेपालमा पनि अभाव चर्किने सम्भावना देखिन्छ,' सुनचाँदी व्यवसायी संघका महासचिव माणिकरत्न शाक्यले भने, 'भन्सार दरलाई पुनरावलोकन गर्नुपर्छ ।' नेपालमा सुनको भन्सार कम भएकाले चीनबाट नेपाल आउँछ । खुला सीमाका कारण अवैध रूपमा भारत जान्छ । वृद्धिपछि भारतमा प्रतिदस ग्राम सुनको भन्सार दर २८ सय ८०  रुपैयाँ (भारु १८ सय) पुगेको छ । नेपालमा सुन आयात गर्दा भन्सारमा प्रति दस ग्राम २३ सय रुपैयाँ बुझाउनुपर्छ । चीनबाट आयात गरेर भन्सार छल्दै भारत सुन पुर्‍याउँदा एक किलोमा २ लाख ५० हजारको हाराहारीमा नाफा हुने अनुमान व्यवसायी गर्छन् ।

भारतले भन्सार दर बढाएपछि फाइदा अझ बढ्ने देखिन्छ । एक सुनचाँदी व्यवसायी बढेको भन्सार दरअनुसार अब अवैध सुन भारत पुर्‍याउँदा करिब ३ लाख रुपैयाँ नाफा हुने बताउँछन् । यो कारोबारमा संलग्न भारतीय रुपैयाँ बढी शुल्क लिएर साट्ने पनि गर्छन् । जसले नाफा बढाउन थप मद्दत गर्छ । तर नेपालले आर्जन गरेको विदेशी मुद्रा प्रयोग गरेर सुन आयात भइरहेकाले मुलुकलाई भने घाटा हुने छ । भारतले सुनको भन्सार बढाएपछि तुरुन्तै नेपालले पनि बढाउने गरेको छ । 'सरकारले पनि यसबारे हेरिरहेको हुनुपर्छ,' शाक्यले भने, 'हामीले पनि सुझाव दिने तयारी गरेका छौं ।' भारतको भन्दा नेपालमा भन्सार दर बढी रहे तस्करीले प्रोत्साहन पाउँछ ।

मुलुकको विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा असर पर्छ । चीनमा सुन खरिद गर्न अमेरिकी डलर प्रयोग हुने भएकाले सञ्चितिमा असर पर्ने हो । 'भन्सार दर हामीले पनि बढाएनौं भने शोधानान्तर स्थितिमा छिट्टै असर देखिन्छ,' राष्ट्र बैंक स्रोतले भन्यो, 'त्यसैले तत्काल बढाउन आवश्यक छ ।' भारतले दरमा पछिल्लो पटक वृद्धि नगर्दा पनि सुन तस्करी फस्टाएको थियो । जसका कारण शोधानान्तर बचतमा पनि असर देखिएको छ । विदेशी मुद्रा सञ्चितिको वृद्धि घट्ने र सेवा क्षेत्रबाट हुने आय ज्यादै न्यून भएको तथ्यांक बाहिर आएको छ । बैंक वित्तीय संस्थाबाट अवैध सुन खरिद गर्न अमेरिकी डलर नपाएपछि कारोबारीले मनी चेन्जर र रेमिट्यान्सको रकम प्रयोग गर्न थालेको अनुमान गरिएको छ ।