कर्जा नबढ्दा ब्याज घटेन

काठमाडौ, फाल्गुन २५ - अधिकांश वाणिज्य बैंकले लगानी बढाउन नसक्दा पुराना ऋणको ब्याज घट्न छाडेको छ । आवश्यक नयाँ ऋण बढ्न नसकेपछि पुरानाबाटै आम्दानी गरिराख्नुपर्ने अवस्थाले ब्याज नघटेको हो । पुँजी पर्याप्तता अनुपात (सीएआर) मा दबाब परेका कारण धेरैजसो पुराना बैंकले लगानी बढाउन नसकेका हुन् ।

पछिल्लो समय यस्तो दबाबले नयाँको तुलनामा पुराना ऋणको ब्याज नघट्नु र निक्षेप आकर्षक ब्याज नहुनुको कारण बनेको छ । बैंकको पुँजी पर्याप्तता अनुपात १० प्रतिशत हुनुपर्छ, जसको अर्थ १ सय रुपैयाँ लगानी गर्न १० रुपैयाँको पुँजी न्यूनतम बैंकको हुनुपर्छ । सञ्चालनमा रहेका पुराना र ठूला बैंकको पुँजी पर्याप्तता अनुपात १० देखि १२ को बीचमा छ । नयाँ बैंकको भने १८ प्रतिशतसम्म छ ।

यही अनुपातका कारण लगानी बढाउन नसकेपछि आम्दानीको स्रोत पुरानो ऋण मात्र बाँकी रहन्छ । अर्कोतर्फ बैंकमा पैसा राख्ने व्यक्तिलाई ब्याज दिनुपर्ने भएकाले आम्दानी बढाउन थप दबाब पर्छ । आर्थिक वर्षको ६ महिनामा वाणिज्य बैंकको लगानी अघिल्लो वर्षभन्दा १० दशमलव ७ प्रतिशतले बढेको छ । नयाँ खुलेका बैंकको आक्रामक लगानीका कारण बढेको हो । अधिकांश पुराना बैंकको चालू वर्षमा ठूलो लगानी विस्तार भएको छैन, जसको असर ब्याजबाट हुने आम्दानीमा पर्छ ।

पुँजी पर्याप्तता अनुपातका कारण बैंकको लगानी गर्ने क्षमतामा असर परेको एनआईसी बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत ससिन जोशी बताउँछन् । 'लगानीमा असर पक्कै परेको छ,' उनले भने, 'जसल गर्दा पुराना कर्जामा प्रभाव परेको हुन सक्छ ।' कमर्ज एन्ड ट्रस्ट बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अनलराज भट्टराई पनि ब्याज कम नहुने एक कारण पुँजी पर्याप्तता अनुपातको दबाब र ऋण नबढ्नु रहेको बताउँछन् । 'यसका साथै सबै रकम लगानी गर्न नमिल्ने तर ब्याज दिनुपर्ने अवस्थाले पनि हो,' उनले भने । बैंकले सर्वसाधारणबाट लिएको रकममध्ये करिब ७५ प्रतिशत मात्र लगानी गर्न सक्छन् ।

अनिवार्य १० प्रतिशत हुनुपर्ने सीआरआरमा सँगै राष्ट्र बैंकले नगद लाभांश वितरणका लागि थप १ प्रतिशत छुट्याउनुपर्ने प्रावधान बनाएको छ । 'यसले कम सीआरआर भएका बैंकलाई थप दबाब परेको छ,' उनले भने । पुँजी पर्याप्तता अनुपातका कारण लगानी विस्तार गर्न असहज भएपछि केही बैंकले ऋणपत्र निष्कासन गरेका छन् । केही वर्षका लागि सर्वसाधारणबाट उठाइने यस्तो रकमबाट ऋण लगानी गर्ने क्षमता बढ्छ । सँगै पुँजी बढाउनुपर्ने बाध्यता पनि केही वर्ष पछि धकेलिन्छ । 'ऋणपत्र ल्याउनु सस्तो देखिन्छ र पुँजी बढाउन केही समय पनि थप हुन्छ,' जोशीले भने । यस्तो ऋणपत्र सेयर बजारमा पनि सूचीकृत गर्नुपर्छ । हालसम्म सेयर बजारमा १३ ऋणपत्र सूचीकृत छन् । ऋणपत्र जस्तै 'कन्भर्टेबल पि्रफरेन्स' बाट पनि पुँजी बढाएर लगानी गर्न सक्ने अवसर बैंकसँग छ । तर हालसम्म एउटा बैंकले मात्र यस्तो बाटो लिएको छ ।

ऋण लगानी बढाउनका साथै अन्य प्रावधान पूरा गर्न पनि बैंकले पुँजी बढाउनुपर्ने बाध्यता देखिएको छ । बैंक वित्तीय संस्थाले मान्ने अन्तर्राष्ट्रिय बैंकिङ कानुन र नियमन बासल थ्री लागू भएपछि त्यसका केही प्रावधानका कारण पनि पुँजी बढाउनुपर्ने अवस्था आउने छ । अर्कोतर्फ थप सेयर जारी गरेर पनि बैंक वित्तीय संस्थाले पुँजी बढाउन सक्छन् ।

तर प्रवर्द्धकै ठूलो रकम लगानी गर्नुपर्ने र सर्वसाधारणले पनि खरिद गर्ने/नगर्ने टुंगो छैन । थप सेयरको असर इक्विटीबाट हुने आम्दानीमा पनि पर्छ । देखिएका समस्या सुल्झाउन र पुँजी बढाउने अर्को विकल्प भने मर्जर हो । मर्जरमा जानका लागि अधिकांश बैंक तथा वित्तीय संस्थाले बाटो खुला राखेका छन् । वाणिज्य बैंक एक आपसमा गाभिने क्रम पनि सुरु भएको छ ।