गुड फर पेमेन्ट चेकबाट करोडौं ऋण निकाल्ने गिरोह सक्रिय

काठमाडौं, पुस १ - एचएन्डबी डेभलपमेन्ट बैंकबाट गुड फर पेमेन्ट चेक लिँदै ऋण लिने गिरोह र दिने संस्थाका एक दर्जन व्यक्तिको खाता राष्ट्र बैंकले रोक्का गरेको छ । वित्तीय अपराधीले यस्तो चेकलाई आधार बनाएर रकम उठाउन थालेको घटना एचएन्डबीका एक कर्मचारीबाट भएको गैरकानुनी काम सार्वजनिक भएपछि बाहिर आएको हो । एचएन्डबीबाट सुरु भएको यो घटनाले अन्य थुप्रै संस्थालाई पनि तान्ने देखिएको छ ।

'यो गिरोह सक्रिय देखियो, यस्तो प्रवृत्ति अन्यमा छैन भन्न सक्ने अवस्था रहेन,' राष्ट्र बैंकका प्रवक्ता भाष्करमणि ज्ञवालीले भने, 'रोक्न कडा कानुनी र नीतिगत नियन्त्रण आवश्यक छ ।' अनुसन्धानपछि खुलेका तथ्यसँगै राष्ट्र बैंक संवेदनशील बनेको उनले बताए । गुड फर पेमेन्ट चेकलाई आधार बनाएर गरिएको ठगी पहिलोपटक सार्वजनिक भएको हो । यही घटनाका कारण एचएन्डबीलाई कुनै समस्या नपर्ने पनि ज्ञवालीले बताए । 'तरलता पर्याप्त छ र वित्तीय अवस्था राम्रो भएकाले निक्षेपकर्ता डराउनु पर्दैन,' उनले भने ।  

एचएन्डबीबाट करिब ५० करोड रुपैयाँ हाराहारीको गुड फर पेमेन्ट चेक जारी भएको र १२ करोडको हाराहारीमा नगद गायब रहेको अनुसन्धानमा देखिएको छ । चेक अर्को संस्थाबाट ऋण लिन प्रयोग गरिएको र नगद एचएन्डबीका कुलेश्वर शाखा प्रमुख नीरज नेपालले व्यक्तिगत रूपमा चलाएको देखिन्छ । तत्काल यो घटनाले एचएन्डबीलाई समस्या नभए पनि कानुनी दायरामा आउन सक्ने राष्ट्र बैंकका एक उच्च अधिकारीले बताए ।

यसरी गायब नगदको दायित्व बैंकमा आए पनि चेकबाट लिएको ऋण भने सम्बन्धित संस्थाले नै बेहोर्नुपर्ने भएको छ । 'चेक भनेको नगदमा रूपान्तरित गर्नमात्र जारी गर्ने हो,' ज्ञवालीले भने, 'यसबाट ऋण दिनु राष्ट्र बैंकको निर्देशनविपरीत हुन आउँछ ।' अनुसन्धान सुरु भएपछि खातामा पैसा नभए पनि चेक जारी गर्ने र त्यसलाई धितो राखेर ऋण दिने संस्थाको संख्या बढ्न थालेको छ । चेक जारी गर्ने संस्थासँगै ऋण दिने अन्य वित्तीय संस्था पनि यो काण्डमा फस्ने देखिएको छ ।

खातामा पैसा भएका व्यक्तिलाई वित्तीय संस्थाले गुड फर पेमेन्ट चेक जारी गर्न सक्छ । यस्तो चेक अर्को संस्थाबाट नगद झिक्नमात्र प्रयोग गर्न सकिन्छ । नगद दिने संस्थाले चेक जारी गर्ने संस्थाबाट उक्त रकम फिर्ता लिँदैनन् । दुई संस्थाबीच ग्राहकलाई सेवाको सुविधा दिन यस्तो चेक प्रचलनमा ल्याइएको हो । जसलाई धितो राखेर ऋण दिन पाइँदैन ।

घटनामा मुछिने संस्थाको संख्या र व्यक्ति बढ्न थालेपछि प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरोले पनि छानबिनमा सहयोग गर्न थालेको छ । 'हामी पनि यो मुद्दामा सहयोग गरिरहेका छौं,' ब्युरोका निमित्त प्रमुख उत्तम कार्कीले भने । यो घटनाअघि अर्को एक गुड फर पेमेन्टसम्बन्धी उजुरी ब्युरोलाई आएको पनि उनले बताए ।  

एचएन्डबी बैंकको कुलेश्वर शाखा प्रमुख नेपालले खातामा रकम नभए पनि यस्तो चेक जारी गर्दै केही ग्राहकलाई उपलब्ध गराएपछि राष्ट्र बैंकले अध्ययन थालेको छ । यस्तो चेकलाई धितो मानेर विभिन्न वित्तीय संस्था र सहकारीले ऋण दिएका थिए । यस्तो रकम ऋण लिन मात्रै नभएर नक्कली बैंक ब्यालेन्स देखाउन पनि प्रयोग गरिएको अनुसन्धानमा देखिएको छ । 'यस्तो चेक लिएर गैरकानुनी काम गर्ने ठूलै गिरोहको पर्दाफास हुन थालेको छ,' एचएन्डबी बैंकका एक सञ्चालकले भने, 'केही दिनभित्रै नयाँ अनुहार सार्वजनिक हुन सक्छन् ।'

राष्ट्र बैंक स्रोतका अनुसार एचएन्डबी बैंकमा गैरकानुनी काम गर्न उक्साउने गिरोहले ८ महिनाअघि एक वाणिज्य बैंकमा पनि काण्ड गरेका रहेछन् । 'एक ठूलै वाणिज्य बैंकमा सोही गिरोहले एकै प्रकृतिको घटना गराएको अनुसन्धानमा देखिएको छ,' राष्ट्र बैंक स्रोत भन्छ, 'यस्तो कामका लागि ठूलै गिरोह सक्रिय छ ।'

के देखियो अनुसन्धानमा ?

एचएन्डबी डेभलपमेन्ट बैंकका शाखा प्रमुखलाई प्रलोभनमा पारेर चेक लिँदै अन्य समूहबाट केही व्यापारीले ऋण दिएको अनुसन्धानमा देखिएको छ । खातामा पैसा नभए पनि चेक जारी गराएर वैभव फाइनान्सबाट ठूलो रकम ऋण लिएको केन्द्रीय बैंक स्रोत बताउँछ । 'चेक देखाएर वैभव फाइनान्सबाट ६ करोड रुपैयाँको हाराहारीमा ऋण लिएको देखिन्छ,' स्रोतले भन्यो, 'फाइनान्सले गैरकानुनी काममात्र होइन, आफ्नो क्षमताभन्दा बढी ऋण पनि दिएको छ ।' केन्द्रीय बैंकले फाइनान्सका व्यक्तिको पनि खाता रोक्का राखेको छ । 'धेरै ऋण सहकारीबाट लिएकाले यकिन तथ्यांक आइसकेको छैन,' स्रोतले भन्यो, 'यसमा ऋण दिने संस्था फस्ने देखिन्छ ।' चेकलाई आधार मानेर ऋण दिनु गैरकानुनी काम भएकाले एचएन्डबीलाई वित्तीय भार नपर्ने भएको छ । 'त्यस्तो चेक राखेर ऋण दिन नमिल्ने भएकाले सम्बन्धित संस्थालाई नै कारबाही हुन्छ,' राष्ट्र बैंक स्रोत बताउँछ । राष्ट्र बैंकका अनुसार घटनामा ठूलो रकम अनियमितता भएको देखिए पनि त्यसले एचएन्डबीलाई असर गर्दैन । 'एचएन्डबीमा रकम राखेकाले डराउनुपर्ने अवस्था छैन,' ज्ञवालीले भने । एचएन्डबी बैंकका सञ्चालक पनि पर्याप्त तरलता रहेकाले समस्या नरहेको र घटनाबाट निक्षेपकर्तालाई कुनै समस्या नहुने बताउँछन् ।