घरजग्गा कारोबार शिथिलतापछि बैंकर्स र व्यवसायी एउटै मञ्चमा

रोशन अधिकारी 

काठमाडौ, माघ २७ - घरजग्गा व्यवसायमा आएको मन्दीले बैंकिङ क्षेत्र समेत प्रभावित भएको भन्दै सरोकारवालाहरूले लगानीको सीमा पुनर्विचार गर्न सरकारलाई दबाब दिएका छन् । केही अघिसम्म घरजग्गा व्यवसायी र बैंकबीच जुहारी चले पनि अहिले दुवै एकै थलोमा आइपुगेका छन् ।

घरजग्गा क्षेत्रमा आएको सुस्तताले बैंकिङ प्रणालीलाई असर गरेको भन्दै बैंकरले लगानीको सीमामा केही राहत दिन सुझाव दिए । यसका साथै हाउजिङ ऋण र पुँजीगत लाभकरमा पनि छुट दिनुपर्ने माग गरिएको छ । केन्द्रीय बैंकले एक वर्षअघि घरजग्गा क्षेत्रमा बैंकले लगानी घटाउँदै लगेर दुई वर्षभित्र २५ प्रतिशतसम्म झारिसक्नुपर्ने निर्देशन दिएको थियो । 

'राष्ट्र बैंकको निर्देशनपछि घर कर्जासमेत दिन नसक्ने अवस्था छ,' जग्गा तथा आवास विकास संघले सरोकारवालाबीच गरेको छलफलमा बैंक अफ एसियाका प्रमुख कार्यकारी एवं बैंकर्स संघका सदस्य परशुराम क्षेत्रीले भने, 'यस वर्ष ३० प्रतिशत र अर्को वर्ष २५ प्रतिशत गर्दा सहज हुने थियो ।' बैंकर्स संघका अध्यक्ष अशोक राणाले पनि घर बनाउन दिइने ऋण असल र सुरक्षित हुने

बताए । केन्द्रीय बैंकले घर कर्जा, हाउजिङलगायतलाई एकै स्थानमा राखेर हेर्ने गरेकाले पनि समस्या भएको उनीहरूको भनाइ थियो ।

विगतका वर्ष जग्गाको मूल्य अप्राकृतिक रूपले बढेको भन्दै केन्द्रीय बैंकले नियन्त्रणका लागि यस्तो निर्देशन जारी गरेको थियो । 'यो क्षेत्रमा ठूलो लगानी भएको सबैलाई थाहा छ,' बैंकर्स संघका उपाध्यक्ष राजनसिंह भण्डारीले भने, 'यो ऋण खराब भए कति ठूलो समस्या आउँछ सबैले सोच्नुपर्छ ।' आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासिक विवरणअनुसार बैंकहरूले हालसम्म करिब ९८ अर्ब रुपैयाँ घरजग्गा क्षेत्रमा लगानी गरेका छन् । यसमध्ये ठूलो रकम जग्गामा छ । पछिल्लो समय सुस्तता आएर जग्गा बिक्री घटेपछि ऋण तिर्न नसक्नेको संख्या बढ्दै गएको छ ।

विभिन्न क्षेत्रमा आएको समस्याले अर्थतन्त्रलाई असर गरेको समयमा विभिन्न मुलुकले ऋण पुनःसंरचना गर्ने गरेको भन्दै बैंकर्सले घरजग्गामा पनि यस्तो सुविधा दिनुपर्ने बताए । 'कम्तीमा एकपटकसम्म कुनै प्रोभिजनिङ नगरी ऋण पुनःसंचरना गर्न सकिन्छ,' छेत्रीले भने, 'यसले अहिलेको समस्या धेरै हदसम्म हल हुने देखिन्छ ।' विश्व आर्थिक मन्दीपछि भारतको घरजग्गा क्षेत्रमा समस्या पर्दा रिजर्भ बैंक अफ इन्डियाले यस्तो छुट दिएको उनले बताए ।

पछिल्लो समय आउजिङबाट उत्पादन मात्र भइरहेको तर बिक्री हुन नसकेकाले समस्या बढेको जिकिर उनीहरूको थियो । 'हाउजिङ व्यवसाय उद्योग बनिसकेकाले यसको बिक्री रोकिएपछि समस्या देखिएको हो,' भण्डारीले भने । 'कुनै पनि उद्योगले उत्पादन मात्र गरिरहने तर बिक्री नहुने हो भने कति दिन सञ्चालन हुन्छ,' भण्डारीको प्रश्न थियो, 'बिक्री घटेको राष्ट्र बैंकको निर्देशनका कारण हो ।' आम्दानीको स्रोत भएका व्यक्तिलाई घर खरिद गर्न ऋण दिँदा कुनै समस्या नहुने भएकाले लगानी खुकुलो हुँदा समस्या नहुने उनको दाबी थियो ।

अप्राकृतिक मूल्या वृद्धि रोक्नका लागि वैकल्पिक कदम चालेर लगानी खुलुको बनाउन सकिने धारणा उनीहरूको थियो । घरजग्गा व्यवसायीले पनि यस्तो वृद्धिलाई निरुत्साहित गर्न सकिने बताउँदै सरकारी सहयोग माग गरे । 'जग्गा रजिस्ट्रेसनको समयलाई कानुनमा उल्लेख भए बमोजिम मात्रै बनाउने हो भने पनि अप्राकृति मूल्य घट्छ,' जग्गा तथा आवास विकास संघका महासचिव मीनमान श्रेष्ठले भने, 'यसलाई सरकारले ध्यान दिनुपर्छ ।' जग्गाको वर्गीकरण गरी लागू गर्न सके गैरकानुनी काम पनि बन्द हुने उनले बताए । संघका सचिव भेषराज लोहनीले जग्गा दलाललाई लाइसेन्सको व्यवस्था गरेर पनि समस्या समाधान हुने बताए । 'लाइसेन्स लिने व्यवस्था गरेर करलगायत अन्य विषयमा पनि समाधान खोज्न सकिन्छ,' उनले भने ।

घरजग्गा क्षेत्रमा आएको सुस्ताले यस क्षेत्रबाट उठ्ने राजस्वमा पनि उल्लेख्य गिरावट आएको छ । सरकारले पुँजीगत लाभकर लगाएपछि यसमा कमी आएको व्यवसायीले बताउँदै आएका छन् ।

घरजग्गा व्यवसायले लामो समयदेखि माग गरेको विदेशीलाई अपार्टमेन्ट बिक्री गर्न मिल्ने व्यवस्था सरकारले मिलाउन लागेको अर्थ मन्त्रालयका सल्लाहकार केशव आचार्यले

बताए । 'हामीले अध्ययन गरेर विदेशीलाई अपार्टमेन्ट बिक्री गर्न सक्ने व्यवस्था पारित गर्न लागेका थियौं,' उनले भने, 'अबको सरकारबाट पनि यसमा सहयोग मिल्नेछ ।' यसका साथै मध्यमवर्गलाई लक्षित विभिन्न योजनामा व्यवसायीसँग सहकार्य गर्न सकिने उनले बताए । 'मध्यपहाडी लोकमार्गमा १० वटा सहर निर्माण गर्ने योजना छ,' उनले भने, 'यसमा सरकारले निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गर्न सक्छ ।'

सही समयमा सही नीतिस: गभर्नर

राष्ट्र बैंकले घरजग्गा क्षेत्रको लगानीमा किन हस्तक्षेप गर्‍यो भनेर सबैले सोच्नुपर्ने गभर्नर युवराज खतिवडाले बताए । 'किन हस्तक्षेत्र भयो भन्ने सोच्नुपर्छ,' बैंकरहरूलाई लक्षित गर्दै गभर्नरले भने, 'त्यो महसुस भएन कि जस्तो देखियो ।' राष्ट्र बैंकले सही समयमा सही नीति लिएको उनले बताए । 'नाफा आफू कमाऊँ भन्ने र अप्ठेरो हुँदा अर्काले हेरिदियोस् भन्ने बानी राम्रो होइन,' उनले भने ।

पछिल्लो समय सर्वसाधारणले खरिद गर्न सक्नेभन्दा बढी मूल्यका मात्र घर/अपार्टमेन्ट बन्न थालेको उनको भनाइ थियो । 'नेपालीको प्रतिव्यक्ति वाषिर्क आय ५ सय डलर पनि छैन,' खतिवडाले भने, 'यस्तो अवस्थामा करोडौं मूल्यको घर बनाएपछि कसरी बिक्री हुन्छ ।'

सर्वसाधारणको क्रयशक्तिभित्र पर्ने गरी निर्माण गरिए सरकारले पनि विभिन्न छुट दिन सक्ने उनले बताए । यसका साथै कर्जा पुनःसंरचनालगायत विषयमा मौदि्रक नीतिको समीक्षा गर्दा केन्द्रीय बैंकले ध्यान दिने आश्वासन गभर्नरले दिए । 'वित्तीय प्रणालीको स्वास्थ्य असर नगरी हामी जुनसुकै कुरा सहज गर्न तयार छौं,' उनले भने । यसका साथै बैंकहरूको लगानी २० प्रतिशत मात्र घरजग्गा क्षेत्रमा रहेकाले समस्या आई नसकेको उनले बताए ।