बैंकको दबाबले जग्गाको मूल्य घट्न थाल्यो

काठमाडौ, माघ २५ - बिक्री गर्न चाप परेपछि उपत्यकाभित्र घरजग्गाको मूल्य घट्न थालेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट ऋण लिएर 'व्यापार' का लागि 'होल्ड' गरिएका घरजग्गाको मूल्य घट्न थालेको हो । बैंकमा ब्याज बुझाउन सक्ने क्षमता नभएपछि सस्तोमा बिक्री गर्न बैंकले दबाब दिइरहेका छन् । यही दबाबका कारण पछिल्लो महिनामा मूल्य घटेरै बिक्री हुन थालेको बैंक तथा वित्तीय संस्था बताउँछन् । सबैभन्दा धेरै चाप प्लटिङ गरेर जग्गा बिक्री गर्नेलाई परेको छ ।

'लिलामीमा लैजानभन्दा व्यवसायीलाई नै मूल्य घटाएर बिक्री गर्न बैंकहरूले सुझाव दिइरहेका छन्,' एनआइसी बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत ससिन जोशीले भने, 'कम मूल्यमा कारोबार हुन थालेको छ ।' अन्य कुनै तरिकाबाट बिक्री गर्न नसके मात्र बैंकले लिलामीमा लैजाने गरेको उनी बताउँछन् । 'लिलामीको सूचना अन्य विकल्पबाट काम नभएपछि आउने गर्छ,' उनले भने ।

ब्याज तिर्न नसकेपछि तीन महिनामा बैंकले पहिलो पटक ग्राहकलाई मौखिक जानकारी दिने गर्छन् । मौखिक जानकारीबाट पनि ब्याज नउठे बैंकले पत्र लेख्ने गर्छन् । पत्र पठाएको एक वा दुई महिनासम्म पनि काम नभएपछि ३५ दिने सार्वजनिक सूचना निकाल्ने गरिन्छ । सूचना प्रकाशित भएको ३५ दिनपछि मात्र लिलामीको काम सुरु गरिन्छ ।

एक वाणिज्य बैंकका प्रमुख लगानी अधिकृत पनि लिलामीबाट कम मूल्य आउने भएकाले व्यवसायीलाई समेत फाइदा होस् भनेर कम मूल्यमा बिक्री गर्न दबाब दिने गरेको बताउँछन् । 'धेरै नाफा कमाउन जग्गा होल्ड गरेर राख्नेलाई ब्याज तिर्न नसकेपछि दबाब दिने गरिएको छ,' उनले भने, 'यो प्रक्रियाबाट अधिकांश कारोबार भइरहेको छ ।'

घरजग्गा क्षेत्रमा ठूलो लगानी गरेको अर्को एक वाणिज्य बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृतले पनि व्यवसायीलाई कम मूल्यमै जग्गा बिक्री गरेर ऋण चुक्ता गर्न दबाब दिने गरेको बताए । 'आकर्षक स्थानमा रहेका महँगा जग्गा बिक्री गर्न धेरै दबाब दिने गरिएको छ,' उनले भने, 'यस्ता स्थानमा अझै पनि जग्गाको माग भएको केही कम मूल्यमा बिक्री हुने गरेको छ ।' किस्ट बैंकका नायब महाप्रबन्धक बिएन घर्ती पनि यस्ता व्यवसायीलाई लामो समयसम्म ब्याज तिर्नभन्दा जग्गा बिक्री गर्न सुझाव दिने गरेको बताउँछन् ।

पछिल्लो पटक घरजग्गा कारोबारमा लागेर जग्गा होल्ड गर्ने सबैभन्दा बढी मारमा परेका छन् । जनआन्दोलन पछि काठमाडौंमा सुरु भएको जग्गाको कारोबार र बैंक तथा वित्तीय संस्थाको सहज ऋणले मूल्य आकासिएको थियो । पछिल्लो एक वर्षबाट भने कारोबार प्रायः ठप्प छ । 'सुरुबाटै कारोबार गर्नेलाई ठूलो घाटा भएको छैन,' एक घरजग्गा व्यवसायीले भने, 'पछिल्लो समय नाफा देखेर लगानी गर्नेलाई भने अहिले समस्या भएको छ ।'

जग्गा तथा आवास विकास संघका महासचिव मीनमान श्रेष्ठ पछिल्लो समय 'मार्केट करेक्सन' हुँदै गएको बताउँछन् । 'खरिद गर्ने मान्छे छैनन्,' उनले भने, 'तर पछिल्लो समय सरकारले दिएको केही राहतका कारण सहज भएको छ ।' जग्गाको मूल्यको ६० प्रतिशत मात्र दिइँदै आएको ऋण सीमा बढाएर ८० प्रतिशत पुर्‍याइनुपर्ने उनी बताउँछन् । 'व्यवसायीका अधिकांश माग पूरा भइसकेका छन्,' उनले भने, 'बजारमा बिस्तारै सुधार देखिन थाल्छ ।'

यससँगै घरजग्गा व्यवसायीले विभिन्न छुट र उपहार राखेर उत्पादन बिक्री गर्न थालेका छन् । कारोबार नै ठप्प भएकाले यस्तो सुविधा दिएर बिक्री गर्न थालिएको हो । बैंक तथा वित्तीय संस्थाले घरजग्गा क्षेत्रमा १ खर्बभन्दा बढी लगानी गरेका छन् । राष्ट्र बैंकले लगानीमा सीमा तोकेपछि घटेको कारोबारका कारण ग्राहकमा मूल्य कम हुने आशा जागेको छ । राष्ट्र बैंकले गरेको अध्ययनले समेत काठमाडौं र पोखरामा घरजग्गाको मूल्य अवास्तविक वृद्धि भएकाले घट्ने आधार रहेको देखाएको थियो ।