अनेक उपायले पनि सकारात्मक संकेत देखिएन

सेयर बजार सुधार प्रयास

रोशन अधिकारी 

काठमाडौ, चैत्र ९ - सेयर बजार सुधारका लागि ल्याइएको कार्यक्रम एक पछि अर्को गर्दै असफल भइरहेका छन् । पछिल्लो पटक केन्द्रीय बैंकले सेयर धितो कर्जामा केही सहुलियत दिए पनि बजारमा खासै सुधार देखिएन ।

दुई दिन झिनो सुधार देखिएको सेयर बजार परिसूचकमा मंगलबार पुनः गिरावट आयो । ३ सय ७९ विन्दुमा झरेको छ । नेप्से परिसूचक करिब ५ वर्षकै न्यून विन्दुमा पुगेको छ । शुक्रबार सेयर धितो कर्जा सहज बनाएको सार्वजनिक भए पछि दुई दिन झनिो वृद्धि भएको थियो । अहिले घट्ने क्रम पुनः दोहोरिएको छ । 

यसका साथै सामूहिक लगानी कोष सुरु हुने, सिडिएस कम्पनीको तयारी लगायतले पनि बजारलाई खासै असर पार्न सकेको छैन । 'राहत हुन्छ भन्ने आशा पलाएको छ,' इन्भेस्टर्स फोरमका महासचिव सुनन्दबहादुर श्रेष्ठ भन्छन्, 'असर देखिन समय लाग्छ ।'

लामो समयदेखि लगानीकर्ताले सेयर धितो कर्जा सरल गरिनुपर्ने माग राख्दै आएका थिए । केन्द्रीय बैंकले शुक्रबार जारी गरेको निर्देशनमा नियमित ब्याज भुक्तानी गरेका ऋणीलाई नवीकरण गर्दा शुल्क नलाग्ने व्यवस्था गरेको छ । यो व्यवस्था अघि ऋणको २५ प्रतिशत भुक्तानी गरेर मात्र नवीकरण गर्न पाइन्थ्यो ।

'यसले पहिल्यै ऋण लिएकालाई मात्र सहज बनाएको छ,' बजार विश्लेषक रवीन्द्र भट्टराईले भने, 'नवीकरण गर्न २५ प्रतिशत बुझाउनु नपर्दा त्यसले ब्याज तिर्न सहज भएको छ ।' नवीकरण गरेर ऋण तिरिरहन सहज भए पनि नयाँ ऋण लिन भने अवस्था अनुकूल नभएको उनी बताउँछन् ।

'यो अलि ढिलो आयो,' सेयर दलाल संघका अध्यक्ष नन्दकिशोर मुन्दडाले भने, '६/७ प्रतिशत ब्याजमा सेयर धितो कर्जा लिएकाले हाल त्यसको दोब्बर भन्दा बढी तिरिरहनुपरेको छ ।' सहज उपलब्ध भए पनि बैंकको ब्याजदरका कारण लगानी बढ्ने सम्भावना कमै रहेको उनी बताउँछन् । '१५ प्रतिशत भन्दा कम ब्याजमा कुनै बैंकले पैसा दिएका छैनन्,' उनले थपे, 'अर्कोतर्फ बजारले दिने प्रतिफल ३/४ प्रतिशत मात्र छ ।'

नकारात्मक समाचार आउँदा बजार घट्ने र सकारात्मक आउँदा बढ्ने भएपछि पछिल्ला समयमा बजारलाई कुनै विषयले असर गर्न सकेको छैन । 'ठूला लगानीकर्ताले पनि अहिले केही गर्न नसक्ने अवस्था छ,' उनी भन्छन्, 'न पुँजी छ न बैंकबाट लिन सक्छन् ।' परिसूचकका साथै दैनिक कारोबार रकममा पनि उल्लेख्य गिरावट भइरहेको छ । औसत दैनिक कारोबार रकम हाल घटेर १ देखि २ करोड रुपैयाँको बीचमा छ ।

बजार बढ्न नसक्नुको मुख्य कारण देखिएको बैंकको ब्याजदर अझै केही समय घट्ने सम्भावना देखिँदैन । तरलता अभाव, बढ्दो घाटा र घट्दो निक्षेपले यसमा असर गरिरहेको छ । 'पहिले जस्तो अपेक्षा अनुसारको मुनाफा आउने देखिँदैन,' श्रेष्ठले भने, 'खराब कर्जाका लागि बढेको बैंकको व्यवस्थाका कारण पनि लगानीकर्ता डराएका छन् ।'

अर्थतन्त्रमै समस्या देखिएको समयमा बजार बढ्ने आशा गर्न नहुने उनीहरू बताउँछन् । 'यसैलाई तल्लो विन्दु भन्न मिल्दैन,' श्रेष्ठले भने, 'बजारमा तल्लो विन्दु यही हो भनेर कहिल्यै थाहा हुँदैन ।' लगानीको लागत बढ्नु र प्रतिफल जोखिम उच्च हुनु हालको समस्या रहेको उनी बताउँछन् ।

ब्याजदर बढ््नु, नाफाको अनुपात कम हुनका साथै सेयर संख्या बढ्नुले बजार ओरालो लाग्ने क्रम नथामिएको भट्टराईको विश्लेषण छ । '१८ प्रतिशत ब्याजमा धितो लिएर सेयर खरिद गर्दा १८ प्रतिशतनै घाटा भइसकेको हुन्छ' उनी भन्छन् ।

सामूहिक लगानी कोष सञ्चालन हुन थालेपछि बजारमा सुधार आउने आशा श्रेष्ठको छ । 'बजारमा थप लगानी आउन जरुरी छ,' उनले भने, 'म्युचुअल फन्डले बजारबाट पैसा उठाएर लगानी गरेपछि फरक देखिन थाल्नेछ ।'

यसका साथै केही सरकारी लगानीका संस्थाले पनि सेयर बजारमा लगानी गर्नुपर्ने सल्लाह समय-समयमा आउने गरेको छ । 'जुनसुकै कम्पनीमा लगानी गर्न सम्भव नहोला' भट्टराईले भने, 'तर निश्चित प्रतिफल दिइरहने कम्पनीमा लगानी गर्न सक्छन् ।' यस्ता संस्थाको लगानी दीर्घकालीन रहने हुनाले सेयर बजारमा लगानी गरिए दोहोरो फाइदा पुग्ने बताउँछन् । मुन्दडा भने बजारमा परिसूचक घट्नु नभई लगानीकर्ता बढ्न नसक्नु समस्या रहेको बताउँछन् ।