काठमाडौ, मंसिर १६ -
नेपाल स्टक एक्सचेन्ज (नेप्से) को दैनिक कारोबार रकममा अस्वाभाविक गिरावट
आउन थालेको छ । पछिल्लो समय निरन्तर घटिरहेको बजारमा साताको सुरुवातबाटै
कारोबार रकममा औसतभन्दा आधा भएको छ । कारोबार र बजार घट्नुपर्ने निश्चित
कारण कसैले दिन नसके पनि सोमबार १३ करोड ९६ लाख रुपैयाँको
मात्र सेयर खरिद बिक्री भयो । आइतबार कारोबार रकम ११ करोड ५६ लाख रुपैयाँ बराबर मात्र थियो ।
अस्वाभाविक गिरावट आउनुअघि नेप्सेको दैनिक औसत कारोबार २० देखि २५ करोड रुपैयाँको हाराहारी देखिएको थियो । असार अन्त्यमा हालसम्मकै उच्च दैनिक कारोबार १ अर्ब २० करोड रुपैयाँ पुगेको नेप्सेमा पछिल्लो समय ०६४/०६५ भन्दा कमको कारोबार हुन थालेको छ । जसले लगानीकर्तामा निराशा देखिएको हो । यसले नियामकको चिन्ता पनि बढाएको छ । नेप्सेले सेयर ब्रोकरलाई छलफल गरी कारण सुझाउन भनेको छ । 'कारोबार रकम घट्नुपर्ने कारण छैन,' एक्सचेन्जका महाप्रबन्धक सीताराम थपलियाले भने, 'हामीले ब्रोकरलाई छलफल गरेर के गर्न आवश्यक छ भनेर सुझाव मागेका छौं ।'
केही समयअघि बजार निरन्तर घटदा धितोपत्र बोर्डले लगानीकर्तालाई नआत्तिन आहानसमेत गरेको थियो । तर ओरालो लागेको बजार थामिन सकेको छैन । 'बजार किन घट्यो भन्ने ठोस कारण नै छैन,' धितोपत्र बोर्डका प्रवक्ता निरज गिरीले भने । बोर्ड मात्रै होइन, अर्थ मन्त्रालयलाई पनि बजार घट्नुको स्पष्ट कारण थाहा छैन । 'बजार घट्नुपर्ने स्पष्ट कारण देखिँदैन,'
अर्थ स्रोतले भन्यो, 'एउटै कारण संविधान समयमै नबन्ला भन्ने डर लगानीकर्तामा
हुन सक्छ ।'
सेयर धितो कर्जामा समस्या हुने हल्ला केही सातादेखि चले पनि आवश्यक सबै व्यवस्था नियामकले गरिसकेका छन् । राष्ट्र बैंकले अभौतिक सेयरबाट पनि ऋण लिन सकिने व्यवस्था राखेर निर्देशन जारी गरिसकेको छ ।
यसअघि सेयरको प्रमाणपत्र राखेर मात्र ऋण लिन सकिने व्यवस्था थियो । बैंक वित्तीय संस्थाले पनि सेयर धितो कर्जामा कडाइ गरेका छैनन् । तर ऋण लिने कम भएपछि ब्रोकरलाई ग्राहक पठाइदिन बैंकले आग्रह गर्ने गरेका छन् ।
सेयर बजारलाई असर गर्ने अर्थतन्त्रका अन्य सूचक पनि नकारात्मक छैनन् । ब्रोकर्स एसोसिएसनका पूर्वअध्यक्ष अञ्जनराज पौडेलका अनुसार बजारका नियमित लगानीकर्तालाई 'मार्जिन कल' को समस्या देखिएको छ । 'निरन्तर घटेपछि लगानीकर्तालाई मार्जिन कल हुन्छ, जसले बजारमा दबाब देखिएको छ,' उनले भने, 'सेयर थप्नुपर्ने वा पैसा बुझाउनुपर्ने अवस्थाले केही असर गरेको हो ।'
सामान्यतया मंसिरदेखि पुसमा हुने कम्पनीको वाषिर्क साधारणसभा पनि समयअघि भएकाले बजारमा असर देखिएको हुन सक्ने उनले बताए । 'अधिकांश कम्पनीले साधारणसभा सकेको र उपलब्ध गराउने लाभांश पनि वितरण भइसकेकाले थप प्रतिफल पाउन एक वर्ष पर्खनुपर्ने अवस्था छ,' उनले भने । छोटो समयका लागि खरिद गर्ने लगानीकर्ता पनि बजार अझै घट्ने चिन्तामा रहेको उनी बताउँछन् । अभौतिक सेयरमार्फत बैंकबाट सहजै ऋण नपाएको गुनासो पनि लगानीकर्ताले गरिरहेको उनले बताए ।
बजार विश्लेषक रविन्द्र भट्टराई पनि अभौतिक सेयरमा प्रवाह हुने ऋण र प्रक्रियाबारे स्पष्ट नभएर अन्योल देखिएको बताउँछन् । 'यो विषयमा नियामक, खरिदकर्ता र विक्रेता अन्योलमा छन्,' उनले भने, 'यस्तो प्रक्रियाबाट ऋण लिने भन्ने स्पष्ट जवाफ कसैसँग छैन ।' बैंक वित्तीय संस्थाबाट ऋण लिएर लगानी गर्ने धेरै हुँदा बजार बढेको र पछिल्लो समय कर्जा घटेपछि बजारमा असर देखिएको उनले बताए । 'बजार घटदा कारोबार पनि घट्छ,' उनले भने, 'घटेको बजारमा लगानीकर्ता डराउँछन् ।' गिरी पनि बजार घट्न थालेपछि लगानीकर्ता आत्तिने प्रवृत्ति रहेको बताउँछन् । 'संस्थागत लगानीकर्ताको प्रभाव नभएसम्म यस्तो समस्या देखिन्छ,' उनले भने ।
यसका साथै सेयर सापटी लिएर बिक्री गर्ने व्यवस्था -सर्ट सेल) नभएका कारण पनि बजार घट्ने क्रममा देखिएको भट्टराईले बताए । 'सर्ट सेलसम्बन्धी कानुनी व्यवस्था र पूर्वाधार छैन,' उनले भने, 'यस्तो व्यवस्थाले लगानीकर्तालाई बजार घटदा पनि कमाउन सहयोग गर्छ ।'
आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासिक वित्तीय विवरण सार्वजनिक भएपछि पनि सेयर बजारमा असर देखिएको थिएन । अधिकांश कम्पनीले नाफा वृद्धि भइरहेको विवरण सार्वजनिक गरे पनि बजार भने घट्ने क्रममै देखिएको थियो । सेयर बजार ९ सय अंक तल झरेपछि दैनिक औसत कारोबार ३० करोडको हाराहारीमा भइरहेको थियो । त्यसभन्दा अघि यस्तो कारोबार औसत ४० करोड रुपैयाँ थियो ।
गत आर्थिक वर्ष अन्त्य हुँदा १ हजार माथि रहेको परिसूचक पछिल्लो समय साढे ८ सयको हाराहारीमा आइपुगेको छ । सोमबार साढे ५ अंकले घटेर परिसूचक ८ सय ५१ दशमलव ४३ विन्दुमा आइपुगेको हो ।
पछिल्लो ६ साताको औसत दैनिक कारोबार
- मंसिर ५ देखि ९ (२१ करोड १४ लाख)
- कात्तिक २८ देखि मंसिर ४ (२२ करोड ६० लाख)
- कात्तिक २१ देखि २७ (२३ करोड ६६ लाख)
- कात्तिक १४ देखि २० (२१ करोड ६१ लाख)
- कात्तिक ९ देखि १३ (२४ करोड ९७ लाख)
- असोज २४ देखि ३० (२१ करोड १८ लाख)
मात्र सेयर खरिद बिक्री भयो । आइतबार कारोबार रकम ११ करोड ५६ लाख रुपैयाँ बराबर मात्र थियो ।
अस्वाभाविक गिरावट आउनुअघि नेप्सेको दैनिक औसत कारोबार २० देखि २५ करोड रुपैयाँको हाराहारी देखिएको थियो । असार अन्त्यमा हालसम्मकै उच्च दैनिक कारोबार १ अर्ब २० करोड रुपैयाँ पुगेको नेप्सेमा पछिल्लो समय ०६४/०६५ भन्दा कमको कारोबार हुन थालेको छ । जसले लगानीकर्तामा निराशा देखिएको हो । यसले नियामकको चिन्ता पनि बढाएको छ । नेप्सेले सेयर ब्रोकरलाई छलफल गरी कारण सुझाउन भनेको छ । 'कारोबार रकम घट्नुपर्ने कारण छैन,' एक्सचेन्जका महाप्रबन्धक सीताराम थपलियाले भने, 'हामीले ब्रोकरलाई छलफल गरेर के गर्न आवश्यक छ भनेर सुझाव मागेका छौं ।'
केही समयअघि बजार निरन्तर घटदा धितोपत्र बोर्डले लगानीकर्तालाई नआत्तिन आहानसमेत गरेको थियो । तर ओरालो लागेको बजार थामिन सकेको छैन । 'बजार किन घट्यो भन्ने ठोस कारण नै छैन,' धितोपत्र बोर्डका प्रवक्ता निरज गिरीले भने । बोर्ड मात्रै होइन, अर्थ मन्त्रालयलाई पनि बजार घट्नुको स्पष्ट कारण थाहा छैन । 'बजार घट्नुपर्ने स्पष्ट कारण देखिँदैन,'
अर्थ स्रोतले भन्यो, 'एउटै कारण संविधान समयमै नबन्ला भन्ने डर लगानीकर्तामा
हुन सक्छ ।'
सेयर धितो कर्जामा समस्या हुने हल्ला केही सातादेखि चले पनि आवश्यक सबै व्यवस्था नियामकले गरिसकेका छन् । राष्ट्र बैंकले अभौतिक सेयरबाट पनि ऋण लिन सकिने व्यवस्था राखेर निर्देशन जारी गरिसकेको छ ।
यसअघि सेयरको प्रमाणपत्र राखेर मात्र ऋण लिन सकिने व्यवस्था थियो । बैंक वित्तीय संस्थाले पनि सेयर धितो कर्जामा कडाइ गरेका छैनन् । तर ऋण लिने कम भएपछि ब्रोकरलाई ग्राहक पठाइदिन बैंकले आग्रह गर्ने गरेका छन् ।
सेयर बजारलाई असर गर्ने अर्थतन्त्रका अन्य सूचक पनि नकारात्मक छैनन् । ब्रोकर्स एसोसिएसनका पूर्वअध्यक्ष अञ्जनराज पौडेलका अनुसार बजारका नियमित लगानीकर्तालाई 'मार्जिन कल' को समस्या देखिएको छ । 'निरन्तर घटेपछि लगानीकर्तालाई मार्जिन कल हुन्छ, जसले बजारमा दबाब देखिएको छ,' उनले भने, 'सेयर थप्नुपर्ने वा पैसा बुझाउनुपर्ने अवस्थाले केही असर गरेको हो ।'
सामान्यतया मंसिरदेखि पुसमा हुने कम्पनीको वाषिर्क साधारणसभा पनि समयअघि भएकाले बजारमा असर देखिएको हुन सक्ने उनले बताए । 'अधिकांश कम्पनीले साधारणसभा सकेको र उपलब्ध गराउने लाभांश पनि वितरण भइसकेकाले थप प्रतिफल पाउन एक वर्ष पर्खनुपर्ने अवस्था छ,' उनले भने । छोटो समयका लागि खरिद गर्ने लगानीकर्ता पनि बजार अझै घट्ने चिन्तामा रहेको उनी बताउँछन् । अभौतिक सेयरमार्फत बैंकबाट सहजै ऋण नपाएको गुनासो पनि लगानीकर्ताले गरिरहेको उनले बताए ।
बजार विश्लेषक रविन्द्र भट्टराई पनि अभौतिक सेयरमा प्रवाह हुने ऋण र प्रक्रियाबारे स्पष्ट नभएर अन्योल देखिएको बताउँछन् । 'यो विषयमा नियामक, खरिदकर्ता र विक्रेता अन्योलमा छन्,' उनले भने, 'यस्तो प्रक्रियाबाट ऋण लिने भन्ने स्पष्ट जवाफ कसैसँग छैन ।' बैंक वित्तीय संस्थाबाट ऋण लिएर लगानी गर्ने धेरै हुँदा बजार बढेको र पछिल्लो समय कर्जा घटेपछि बजारमा असर देखिएको उनले बताए । 'बजार घटदा कारोबार पनि घट्छ,' उनले भने, 'घटेको बजारमा लगानीकर्ता डराउँछन् ।' गिरी पनि बजार घट्न थालेपछि लगानीकर्ता आत्तिने प्रवृत्ति रहेको बताउँछन् । 'संस्थागत लगानीकर्ताको प्रभाव नभएसम्म यस्तो समस्या देखिन्छ,' उनले भने ।
यसका साथै सेयर सापटी लिएर बिक्री गर्ने व्यवस्था -सर्ट सेल) नभएका कारण पनि बजार घट्ने क्रममा देखिएको भट्टराईले बताए । 'सर्ट सेलसम्बन्धी कानुनी व्यवस्था र पूर्वाधार छैन,' उनले भने, 'यस्तो व्यवस्थाले लगानीकर्तालाई बजार घटदा पनि कमाउन सहयोग गर्छ ।'
आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासिक वित्तीय विवरण सार्वजनिक भएपछि पनि सेयर बजारमा असर देखिएको थिएन । अधिकांश कम्पनीले नाफा वृद्धि भइरहेको विवरण सार्वजनिक गरे पनि बजार भने घट्ने क्रममै देखिएको थियो । सेयर बजार ९ सय अंक तल झरेपछि दैनिक औसत कारोबार ३० करोडको हाराहारीमा भइरहेको थियो । त्यसभन्दा अघि यस्तो कारोबार औसत ४० करोड रुपैयाँ थियो ।
गत आर्थिक वर्ष अन्त्य हुँदा १ हजार माथि रहेको परिसूचक पछिल्लो समय साढे ८ सयको हाराहारीमा आइपुगेको छ । सोमबार साढे ५ अंकले घटेर परिसूचक ८ सय ५१ दशमलव ४३ विन्दुमा आइपुगेको हो ।
पछिल्लो ६ साताको औसत दैनिक कारोबार
- मंसिर ५ देखि ९ (२१ करोड १४ लाख)
- कात्तिक २८ देखि मंसिर ४ (२२ करोड ६० लाख)
- कात्तिक २१ देखि २७ (२३ करोड ६६ लाख)
- कात्तिक १४ देखि २० (२१ करोड ६१ लाख)
- कात्तिक ९ देखि १३ (२४ करोड ९७ लाख)
- असोज २४ देखि ३० (२१ करोड १८ लाख)
No comments:
Post a Comment